Kinh tế ASEAN giữa vòng xoáy ảnh hưởng Mỹ-Trung

Một báo cáo vừa mới công bố của Viện nghiên cứu chiến lược (think tank) The Lowy Institute cho thấy trong giai đoạn 2018-2022, Trung Quốc đã gia tăng sức ảnh hưởng của mình so với Hoa Kỳ đối với các nền kinh tế ASEAN, đặc biệt là trong lĩnh vực Kinh tế. Tuy vậy, tăng trưởng của khu vực này trước mắt phụ thuộc nhiều vào tình hình thắt chặt các điều kiện tài chính ở Hoa Kỳ và đà tăng trưởng của Trung Quốc.

Ảnh hưởng chung và ảnh hưởng về kinh tế

Theo chỉ số Asia Power 2023, trong 10 nước ASEAN thì chỉ có 2 nước là Philipines và Singapore là có ảnh hưởng chung của Hoa Kỳ cao hơn Trung Quốc, tuy nhiên khoảng cách là khá hẹp khi tỷ lệ là 52-48 và 51-49 (Hoa Kỳ-Trung Quốc). Trong khi đó, khoảng cách này ở một số nước còn lại là rất đáng kể, như Lào (29-71), Cambodia (31-69), Myanmar (37-63).

Riêng về kinh tế thì Trung Quốc vượt hẳn Hoa Kỳ ở tất cả các nước. Kinh tế của Lào, Brunei, Myanmar, Indonesia, Malaysia và Cambodia phụ thuộc rất nhiều vào ảnh hưởng của Trung Quốc. Điều ngạc nhiên ở đây là Việt Nam khi ảnh hưởng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc khá cân bằng cả ở chỉ số kinh tế lẫn chỉ số chung (53-47).

Tuy sức ảnh hưởng về kinh tế của Trung Quốc với các nước trong khu vực ngày càng tăng trong những năm gần đây, tình hình tăng trưởng của Hoa Kỳ lại có ảnh hưởng lớn hơn so với Trung Quốc. Một ước tính của Ngân hàng Thế giới trong báo cáo triển vọng kinh tế tháng 4/2023 cho thấy 1 điểm phần trăm tăng trưởng của Hoa Kỳ sẽ kéo theo 0,5 điểm phần trăm tăng trưởng của khu vực, trong khi đó mức độ ảnh hưởng tương tự của Trung Quốc là 0,3 điểm phần trăm.

Chính sách tiền tệ của Hoa Kỳ cũng có ảnh hưởng lớn hơn vì quy mô của thị trường tài chính Hoa Kỳ cũng như sức ảnh hưởng của đồng USD. Ước tính nếu Fed tăng lãi suất 25 điểm cơ bản thì tăng trưởng của các nước này sẽ bị giảm 0,5 điểm phần trăm. Điều này thị trường tài chính thế giới đã chứng kiến khi Fed tăng lãi suất mạnh và liên tục từ tháng 3/2022, nhiều nước trên thế giới đã phải tăng lãi suất theo để giữ ổn định kinh tế vĩ mô.

Sự cân bằng tích cực của Việt Nam

Có lẽ không ít người ngạc nhiên khi thấy sự ảnh hưởng chung và riêng về kinh tế của Trung Quốc với Hoa Kỳ đối với Việt nam qua báo cáo của The Lowy Institute. Nhưng khi nhìn lại các con số thống kê về xuất nhập khẩu và FDI thì điều này có thể lý giải phần nào.

Tính đến tháng 3/2023, giá trị xuất khẩu trượt 12 tháng (TTM) của Việt nam sang thị trường Hoa Kỳ là khoảng 103,87 tỷ USD, bỏ xa thị trường xuất khẩu ở vị trí thứ hai là Trung Quốc với giá trị là 56,55 tỷ USD. Trong khi đó nhập khẩu từ Trung Quốc cùng kỳ là 114 tỷ USD, từ Hàn Quốc là 57,44 tỷ USD và từ Hoa Kỳ là 14,06 tỷ USD. Như vậy có thể thấy, ảnh hưởng từ xuất khẩu sang Hoa Kỳ và nhập khẩu từ Trung Quốc là khá cân bằng cho Việt Nam.

Về FDI, ghi nhận đến tháng 3/2023 số đăng ký trượt 12 tháng là khoảng 4 tỷ USD cho cả Trung Quốc và Hồng Kông. Trong khi đó của Hoa Kỳ là gần 700 triệu USD. Tuy nhiên cũng khó bóc tách ra được khi FDI thông qua các quốc gia khác như Singapore, Hàn Quốc, Đài Loan, những nước mà Hoa Kỳ có ảnh hưởng lớn về kinh tế. Chỉ riêng ba quốc gia này đã có số dự án FDI đăng ký lên đến 11 tỷ USD.

Sự lớn mạnh của nền kinh tế Trung Quốc và ảnh hưởng của Trung Quốc với các nước trong khu vực ngày càng lớn, đặc biệt qua chương trình “Vành đai Con đường” hay các chương trình cho vay mà gần đây Trung Quốc được biết đến là một chủ nợ lớn. Ngoài ra Trung Quốc còn rất tích cực trong việc rủ rê một số nền kinh tế khác giảm phụ thuộc và đồng USD, thay vào đó dùng đồng CNY trong các thanh toán quốc tế.

Không những thế, tiếng nói của Trung Quốc cũng rất quan trọng trong các vấn đề quốc tế như xung đột Nga-Ukraine, trung gian cho việc gặp gỡ giữa Iran và Saudi Arabia. Ngay cả liên minh châu Âu cũng phải hết sức dè chừng với Trung Quốc và đang tìm mọi cách để dung hòa, tìm cách đối thoại thay cho đối đầu, thậm chí có thể thấy phần nào nhún nhường với Trung Quốc.

Tăng trưởng kinh tế năm 2023 và 2024 được dự báo là chậm lại ở các nước phát triển, đặc biệt là Hoa Kỳ và EU. Gánh vác cho tăng trưởng toàn cầu sẽ trông chờ chủ yếu vào tăng trưởng của Trung Quốc cũng như một số nền kinh tế đang phát triển khác.

Việt nam có một đặc thù là xuất khẩu nhiều nhất sang Hoa Kỳ nhưng nhập khẩu nhiều nhất là từ Trung Quốc. Không những thế Việt nam và Trung Quốc cùng chia sẻ nhiều chính sách tương đồng về vĩ mô. Vì vậy, việc mở cửa cũng như tăng trưởng của Trung Quốc trong thời gian tới sẽ có nhiều ảnh hưởng đến Việt nam hơn là chính sách tiền tệ của Hoa Kỳ.

Việc 2 nền kinh tế hàng đầu thế giới cạnh tranh với nhau là điều không thể tránh được, và trong bối cảnh thể giới có nguy cơ bị phân cực thì việc duy trì được sự cân bằng ảnh hưởng từ các nước lớn là rất khó, nhưng làm được thì lại là một lợi thế. Đây là một điều đáng mừng cho Việt Nam, ít ra là trong giai đoạn này.

—

Bài trên báo giấy Đầu tư Tài chính ngày 24-4-2023